Koleksiyon kültürü içinde yazma eserler kadar, matbu eserlerin de önemi vardır. Tabi burada önceki yazılarımda da yer yer değindiğim gibi; koleksiyon oluşturmada biriktirmek, adet çoğaltmak, istiflemek mi; yoksa belli konular ve kavramlar etrafında şekillenmiş bir yaklaşım mı öne çıkıyor ona bakmak lazım.
Aslında şunu demek istiyorum: sadece yazma eserler koleksiyonu yapıyorsak mesela 150.000 adeti çoktan aşan Süleymaniye Kütüphanesi’ni geçebilecek bir birikime ulaşmak mümkün mü? Ya da Matbu Osmanlıca kitaplardan yola çıkan bir koleksiyon içinde ilerleyeceksek, 45.000’i bulan eski harfli matbu eser birikimi bulunan Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ni geçebilir miyiz? Elbette bu tür yaklaşımlar ütopya olmaya mahkum. Yazmadan basmaya ilerleyecek bir koleksiyon oluşumunda en güzeli ilgi sahalarımıza göre ilerlemek. Bu ilerleme de elbette istisnalar da var. Bunların başında Müteferrika Matbaası kitapları gelir. İster yazma ister baskı kitap koleksiyonu içinde muhakkak bir Müteferrika Matbaası örneği bulunmalı. Çünkü Müteferrika Matbaası Lisan-ı Osmani harfleri ile basılan ilk eserlerin matbaası.
İbrahim Müteferrika’nın sağlığında bastığı 17 eser ve sonrasında farklı dönemler içinde kapanışına kadar basılan 7 eser ile cem’an 24 eserden müteşekkil bir tablo çıkmakta karşımıza. Zaman zaman müteferrika matbaası sadece 17 eserden ibaretmiş gibi gösterilse de esas rakam 24 adettir. Bu konuda en güzel literatür çalışması Bulgaristan Bilimler Akademisi hocalarından Orlin Sabev’e (asıl ismi ile soydaşımız Orhan Salih !J) ait. Elimizin altında bulunması elzem bir kaynaktır. (satır içi reklamlar: Ekber Bey’den uygun fiyata edinebilirsiniz bu eseri).
Efendim, koleksiyon kültürümüz içinde kendi dünyamızın baş köşesine kurulmayı hak eden Müteferrika Matbaası örneklerinden kitap hacminde bir örneği, gerek bütçe ve gerekse bulunma imkansızlığı sebebiyle tedarik edemiyor isek, en azından matbaanın kitaplarından çıkma bir cihannüma haritası, plan ya da şekil içeren bir sayfa da nazar boncuğu gibi yakışır koleksiyonumuza.
Bunların hiç biri yok ise yazma ya da basma kitaplar koleksiyonumuz eksik midir? Hayır, eksik değildir ve fakat kendi içinde ıssız ve dahi sessizdir.
Not: Birinci Görsel: Koleksiyonumdaki yegane örnek Müteferrika Basımı Raşid Efendi Tarihi.
İkinci Görsel: İbrahim Müteferrika Matbaası üzerine en yetkin eseri kaleme alan Orlin Sabev.