The Antiquities of Constantinople. With a Description of its Situation, the Conveniencies of its Port, its Publick Buildings, In Four Books. Written Originally in Latin by Petrus Gyllius. a Byzantine Historian

“Fransız asıllı Pierre Gilles yada Petrus Gyllius (1490-1555) eski yunanca, latince ve doğa tarihi okumuştu. İhtiyolojiye (balık bilimi) özel ilgi beslediğinden dolayı Fransa ve Adriyatik kıyılarındaki deniz yaşamını incelemiş ve 1553 yılında balık adlarıyla ilgili bir eser yayınlamıştı. Gyllius, piskopos Georges d’Armagnac’ın hizmetine girdikten sonra hümanizmanın özgün bir temsilcisi olarak bilimi edebi kaynaklardan ayırmamak gerektiğini savunur. Bu düşünce doğrultusunda (1540 civarında Roma’da yaşarken) yayınladığı örnek eserler arasında Aelianus, Heliodoros, Porphyrios, Oppianus’un eserlerinden çeviriler, yunanca-latince sözlük ve başka eserler bulunmakta. Gillius 1544 yılında, André Thevet ile birlikte, Fransa kralı I. François’nın delegesi olarak İstanbul’a Kanuni Sultan Süleyman’ın sarayına gelir.

Üstlenmiş olduğu görev özellikle Fransız hükümdarın kütüphanesi için elyazmaları biriktirmektir. Osmanlı başkentinde kaldığı 1547 yılına kadar A. Thevet ile birlikte gezdiği yerler arasında Kadıköy de bulunur. 1548 yılında tamamen parasız olması nedeniyle Osmanlı ordusunun İran’a karşı gittiği sefere katılıp orduyla birlikte Halep’e kadar varır. Halep’te Fransa elçisi D’Aramon ve maietindeki G. Postel ile karşılaşır, nitekim onlar Mısır ve Kutsal Yerlere yaptıkları seyahatte Gilles’i de yanlarına alırlar. Gilles 1550’de İstanbul’a dönüş yolu üzerinde korsanlar tarafından yakalanır. Kardinal D’Armagnac kurtulmalık bedelini ödemeye gönüllü olur ancak bunun karşılığı olarak Gilles’den gezilerinin bir betimlemesini ister. Gilles Roma’ya vardığında İstanbul ve Boğaziçi hakkında, kendisinden sonra gelen tüm gezginler için değerli birer rehber olacak olan ilk arkeolojik makaleleri özenle ve birçok ayrıntıyla kaleme alır. Bu yazılar Gilles’in anî ölümünden sonra ancak 1561-62 yıllarında yeğeni Antoine Gilles tarafından yayınlanır.

İstanbul topoğrafyasıyla ilgili dört kitapta Gilles ilk başta coğrafya konumu ve doğal çevre, su dağıtımı ve bölgenin iklim şartları hakkında yazar. Bunların ardından İstanbul’un efsaneleri ile tarihi hakkında yazıp şehrin yedi tepesinden her birindeki anıtlar, surlar, sur kapıları ve kuleleri betimler; yeniden yedi tepenin her birine dönüp burada bulunan en eski anıtları anlatır, sonunda Galata’yı ve Osmanlı anıtlarını betimleyerek bitirir. Eserin ingilizce çevirisi olan sözkonusu kitap Doğu Roma İmparatorluğu başkentinin Arcadius ile Honorius zamanında bir betimlemesini de içermektedir. Kitabın ekinde, bir zamanlar İstanbul’u süsleyen ve 1204’te Latin Haçlılar tarafından yağmalanan heykellerden sözeden Oxford Üniversitesinin Bodleian Kütüphanesinden bir elyazmasının içeriği yer almaktadır.

Yazan: İoli Vingopoulou”

Levhalar: John Tinney Sculp.