Alışkanlıklarımızı bazen değiştirmemiz gerektiği gibi, bildiklerimizi de kimi zaman gözden geçirmek gerekebilir. Kitabiyat sahasında da bu böyledir. Efendim malumunuz ilk matbaacı Mainz’li Gutenberg’i hepimiz tanıyoruz. Bir genel kültür ansiklopedisini açıp, “Matbaa” veyahut “Gutenberg” maddelerini okuduğumuzda, sabit olmayan harflerle 1456 yılında Gutenberg tarafından İncil’in basıldığı ve bu baskının her sayfasında iki sütun halinde 42 satırın bulunduğu, toplamda da 643 varak hacminde bir kitap basıldığını okuyabiliriz. Biraz teknik detay verecek olursak, bu baskı kalın parşömen kağıda 150 adet, ince parşömene de 30 adet halinde toplam 180 nüshadır.
Şimdi burada durup bilgimizi değiştirelim. Bay Gutenberg bu baskıdan 1 yıl evvel 1454 yılında bir yayın yaptı. Bu yayın aslında dünyada ayrık harflerle basılan ilk yayın. Dolayısı ile ilk basılan kitap nesnesi İncil değil, konusu Türkler hakkında olan ve kısaca adına “Türkenkalender” denen ünlü Türk Takvimi. Eski Almanca adıyla; “
“Eyn manung der cristenheit widder die durken“ yani “Türklere karşı Hristiyanların galeyanı”.
Hani derler ya reklamın kötüsü olmaz diye. Tam da o cinsten dünya kültür tarihinde ilk basılan eser de Türk konulu. Ne hoş değil mi?
Aslında bir propaganda broşürü olan bu eser Quarto biçiminde altı yaprak olup, bir nev’i haçlı propogandası içermekteydi. Aylara göre 1 Ocak 1455 tarihinden başlayıp aylaran ismi ve bu aylara ek olarak, her ay bir hükümdarın ya da bir ruhbanın adı yazılıp, İncil’den dualar eşliğinde manzum bir anlatı ile Istanbul’u geri almak için bir tür destan oluşturulmuştur. Bir manzum dua girişinden sonra, ayların her biri için Türklere karşı direnme çağrısı yapan din adamları ya da hükümdarlar konuşturulur. Aralık ayının son kısmında da, 25 Ekim 1454’te alınan Alman Meclis kararı ile Türklere karşı atağa geçilirse düşmana karşı son zaferin elde edileceğine vurgu yapılır. Bu ilginç eser Frankfurt’ta toplanan şehir ve kilise ortak meclislerinin bulunduğu 6 Aralık 1454’te ilan edilir. Eser, gelecek 1455 yılı için Türklere karşı korunma duası ve Yeni Yıl dilekleriyle sona erer. Mainz’de Yeni Yıl’ın Noel Günü’nde başlaması hesaba katıldığında bu baskının üretimi, 1455 ten önce ve 25 Aralık’tan da en az 1 ay evvel basılıp dağıtıldığı anlaşılmıştır. Türkenkalender’ın çok temiz bir eşsiz kopyası yazar ve hümanist Konrad Peutinger’e (d. 1465–öl. 1547) aitti. Dünya kitap ve kültür tarihi açısından olağanüstü değerdeki bu eserden günümüze sadece işte bu 1 adet nüsha ulaşmıştır. Bugün bu eser Bavyera Eyalet Kütüphanesi koleksiyonunda özenle muhafaza edilmektedir.
Yukarıdaki görsel Görsel : Türk Takvimi başlık sayfası.
Aşağıdaki Görsel : Türk Takvimi örnek sayfası.
Bu çok özel kitap ile ilgili daha fazla için lütfen tıklayınız