Sinema tarihini az çok bilenler, Amerika’nın sinema başkenti Hollywood’da başarının, işin finansal boyutuyla doğru orantılı olduğunu bilir. Hollywood’da güzel, yetenekli, varlıklı, çalışkan olmanızın hiçbir anlamı yoktur, eğer bunlar gişeye yansımıyorsa. Bu kural nadiren bozulmuştur ve hepimizin bildiği gibi, istisnalar da kaideleri bozmaz, 20. Yüzyıl grafik tasarımının en önemli isimlerinden Saul Bass (1920-1996) olsanız bile.
Bass, sinema kariyerine Sidney Poitier filmi No Way Out’un (1950) afişlerinden birini tasarlayarak başlamıştır. Kısa zamanda Otto Preminger, Stanley Kubrick, Alfred Hitchcock, John Frankenheimer, daha da ileride Scorsese gibi önemli yönetmenlerin saygısını kazanmış, bu isimlerle işbirliği yapmıştır. Çalışmaları yalnızca filmlerin afişleriyle sınırlı kalmamış, zamanla jenerik tasarımına da el atmış, bunda da son derece başarılı olmuştur. Biraz sinema ve grafik meraklısı olan herkes, Hitchcock filmi Vertigo’nun afişini ve jeneriğini hatırlayacaktır. İşte bunlar, Bass’ın elinden çıkmadır. Sinema dünyasında kendisine özgün, haklı bir yer edinen bu tasarımcı da, stüdyo sisteminin çarklarından kendini kurtaramamış, yaptığı bazı çalışmalar (tasarım adına oldukça başarılı olmalarına rağmen) stüdyo yöneticileri tarafından –genel izleyici için biraz fazla avangard oldukları için- reddedilmiştir.
Bunlardan birine örnek, fotoğrafta gördüğünüz, koleksiyonumdan, Bass’ın Frankenheimer filmi Seconds için yaptığı afiş tasarımı. Grafik sanatçısı, stüdyolarca kullanılmaya uygun bulunmayan bu çalışmalarını önce 1960’larda, sonrasında da 80’lerde birer kez olmak üzere komşu olduğu Art Krebs matbaasında (toplamda 50 -150 adetle sınırlı kalmak suretiyle) kendi imzasıyla serigrafi olarak bastırmış, bu nüshaları da MoMA gibi müzelere, sinema enstitülerine, dostlarına dağıtmıştır. Bu baskılar, söz konusu çalışmaların, hiçbir ticari müdahale olmadan gözler önüne seren çıplak halleri olduklarından, tasarımcının da en sanatsal yapıtlarıdır.
Bu serigraflardan bazıları 2008 sonrası açık arttırmalar ve özel satışlarla koleksiyoner piyasasına sunulmuş, fakat sanatçının kendi girişimiyle küçük adetlerde basıldıkları için oldukça aranan, ancak yüksek rakamlara kapışıldıkları için pek sık rastlanılmayan parçalar olmuşlardır.
Koleksiyonumdan afişler ve daha nice şeyler paylaştığım Instagram hesabım @timeregulationinstitute ‘ye uğrarsanız, tasarımcının başka çalışmalarını da görebilirsiniz, bir dönem paylaşmıştım, ara ara da yenilerini eklemeye devam edeceğim.
Seconds’a ait Bass’ın reddedilmiş işini paylaşıp da, stüdyonun hangi afiş çalışmasını kabul ettiğini merak ediyorsanız, onun da cevabı altta. Hayır, o benim koleksiyonumdan değil!
Time Regulation Institute Instagram sayfasına ulaşmak için lütfen tıklayınız